Column: Muziek in games is meer dan alleen achtergrond

Als je iemand vraagt naar zijn of haar mening over een nieuwe game, dan zal er negen van de tien keer een reactie komen die iets zegt over hoe de game uitziet of hoe het speelt. Maar zelden zal dit gaan over het geluid of de muziek, ondanks dat toch bijna iedereen wel de titelsongs uit Tetris op de GameBoy of Super Mario Bros. op de NES mee kan neuriën. Muziek is al zo lang als ik mij kan herinneren een belangrijke factor in mijn leven, maar toch heb ik ook niet altijd het belang ervan gezien in games. Er zijn zelfs periodes geweest waarin mijn TV of handheld op mute stond terwijl ik naar andere muziek luisterde.  Vandaar dat ik in dit artikel de muziek voor de verandering eens op de voorgrond wil zetten en enkele titels wil uitlichten die door de jaren heen veel indruk op mij hebben gemaakt.

We beginnen onze reis in het 8-bit tijdperk en deze generatie kenmerkt zich vooral door de technische limieten van die tijd. Zo moesten ontwikkelaars op de NES bijvoorbeeld werken met maar vijf audio-kanalen. Des te indrukwekkender dus hoe hier toch zeer memorabele “soundtracks” uit zijn voortgekomen. Vooral uit Nintendo’s eigen studio's zijn enkele melodieën bedacht die tot op de dag van vandaag nog steeds worden gebruikt en zeer herkenbaar zijn geworden voor de identiteit van hun franchises. Zoals bijvoorbeeld de muziek uit de Mario-trilogie, Kirby’s Adventure of Zelda. Naast de first party-titels deed ook Capcom het erg goed in deze tijd qua muziek; enkele van mijn favorieten daar zijn de nummers: Zone J uit Chip ‘n Dale: Rescue Rangers, The Moon stage uit Ducktales en zowel de titel-track als ook Wily’s Castle uit Mega Man 2.



Mijn bruggetje naar de volgende generatie is Metroid, waarbij ik eerlijk moet zeggen dat ik zelf pas ben ingestapt op de Super Nintendo. Maar vrijwel alle games in deze serie kenmerken zich door sfeervolle en atmosferische klanken, die je echt een gevoel geven dat je eenzaam aan het verkennen bent op een onbekende planeet. Met name het nummer Underground Depths uit Super Metroid is wat mij betreft het beste voorbeeld hiervan! Dit werd voornamelijk mogelijk gemaakt door de op samples gebaseerde audio chip van de SNES waardoor er voor het eerst “echte” instrumenten te horen waren. Ook de Final Fantasy-reeks maakte hier dankbaar gebruik van, met name in deel zes waarvoor een soundtrack werd gecreëerd van maar liefst drie audio CD’s. Het is erg knap hoe Square dit destijds allemaal op een drie MB cartridge heeft weten te persen! Noemenswaardige voorbeelden uit deze titel zijn de iconische opera-scène en mijn persoonlijke favoriet: The Phantom Train. En dan heb ik zelfs nog het beste voor het laatste bewaard: de Donkey Kong Country-trilogie op de SNES. Luister vooral eens naar Aquatic Ambiance en Stickerbush Symphony, want deze nummers horen wat mij betreft bij de absolute top van deze periode.



Het mooie aan de 16-bit tijd is dat er nog geen echte standaard was in hardware zoals we dat nu wel kennen. Hierdoor waren er dus ook nog grote verschillen in hoe spellen uitzagen en klonken op een Nintendo of op een SEGA console. SEGA had voor hun Mega Drive namelijk gekozen voor een meer traditionele sound chip maar dan met meer kanalen. Het resultaat daarvan is goed te horen bij games als Sonic the Hedgehog en zijn sequels. Er zijn hier teveel voorbeelden om allemaal te noemen, maar de absolute toppers voor mij zijn toch wel Green Hill zone en Star Light Zone uit Sonic 1, Chemical Plant zone uit Sonic 2 en Ice-Cap zone uit Sonic 3. Bij Sonic 3 schijnt zelfs Michael Jackson en zijn team betrokken geweest te zijn bij de productie van de soundtrack. Michael was een groot SEGA-fan en had al eerder met hen samengewerkt voor de game Michael Jackson’s Moonwalker. Ook die titel is voor mij een goed voorbeeld van wat goede muziek voor een spel kan doen. De game zelf is misschien matig, maar toch kan ik blijven genieten van de intro van dit spel, waarbij Michael een muntje in de jukebox werpt en de klanken van Smooth Criminal in een 16-bit chiptune jasje door je speakers komen. De echte meester van de SEGA-muziek is wat mij betreft Yuzo Koshiro. De standaard programmeertaal om muziek te maken op de Mega Drive vond hij namelijk te beperkt, dus heeft hij er zelf een bedacht! Zijn beste werk is te vinden in de Streets of Rage-serie en dan met name in deel 2. Het is onmogelijk voor me om hier een favoriet uit te kiezen, maar mocht je hier iets van willen beluisteren dan kan ik de volledige registratie van Streets of Rage Live 2018 aanraden. Het feit dat hier zoveel jaar na de release nog een concert van werd opgezet spreekt voor zich denk ik!

Een andere artiest die het heeft gepresteerd om haar muziek uit videogames in concertvorm ten gehore te mogen brengen is Michiru Yamane. Zij is vooral bekend van haar werk in de Castlevania-serie. En ondanks dat deze serie al erg sterke soundtracks had op de NES met nummers zoals Bloody Tears, is Michiru pas bij Konami gekomen tijdens het maken van Castlevania: Bloodlines op de Mega Drive. Maar het hoogtepunt van haar carrière is voor mij toch zonder twijfel Castlevania: Symphony of the Night. Dit was ook echt het punt waar ik de kracht van muziek in games begon te merken en waarderen. We zitten inmiddels in het PlayStation 1-tijdperk en we konden nu dus voor het eerst genieten van CD-kwaliteit muziek tijdens het gamen. Concessies door hardware-limieten waren vanaf nu verleden tijd. Het resultaat daarvan is een soundtrack die zowel klassieke symphonische- als moderne rock- en metal-invloeden combineert tot een absoluut meesterwerk. Ook hier weer speelt atmosfeer een grote rol; je komt binnen in een donker kasteel en zodra het licht wordt begint de track Dracula’s Castle te spelen. Zelfs na meer dan twintig jaar kan ik hier nog steeds van genieten en heb ik gelijk zin om verder te gaan spelen! Dat is denk ik ook de kracht van deze soundtrack: de muziek past ontzettend goed bij de setting waarin het zich afspeelt. Een ander voorbeeld daarvan is Crystal Teardrops, dat begint te spelen als je in de grotten terecht komt onder het kasteel.



Als laatste wil ik ook nog enkele titels uitlichten uit recentere tijden. Om te beginnen met The Messenger, een game die eigenlijk ook heel retro is qua opzet. Het spel begint in 8-bit, gaat later over in 16-bit en in het laatste stuk kan je zelfs wisselen tussen beide. Het mooie aan deze game is dat de soundtrack dit ook reflecteert; van alle liedjes in het spel bestaan twee versies, wat ervoor zorgt dat de audio perfect aansluit op het visuele aspect. Datzelfde geldt ook voor Control, waarvan ik recent de Ultimate Edition heb doorgespeeld. Eigenlijk is dit een vreemde titel om te noemen in een artikel over muziek, aangezien meer dan driekwart van het spel alleen wat ambient achtergrondgeluiden bevat. Maar dat is juist de kracht van dit spel: de keren dat er muziek wordt ingezet dan heeft het ook des te meer impact. Ik was dan ook zeer aangenaam verrast toen opeens de klanken van het opzwepende nummer Take Control door mijn speakers knalden in een van de latere missies, vooral omdat dit zo een groot contrast was met de rest van het spel. Mijn favoriete artiest van de afgelopen jaren is Mick Gordon, bekend van zijn werk voor Killer Instinct, DOOM en DOOM: Eternal. Als iemand weet hoe je muziek kan maken die je enthousiast maakt en oppompt voor een spel, dan is hij het wel! Voor de soundtrack van DOOM heeft hij zelfs door een combinatie van filters en distortion effecten te gebruiken, een geheel nieuw instrument gecreëerd. (Als je hier meer over wilt weten dan is er online een presentatie van Mick  op GDC te vinden waarin hij dit allemaal zeer uitgebreid uitlegt.) Hierdoor heeft het spel echt een unieke soundtrack gekregen, die perfect aansluit bij de donkere en gewelddadige setting waarin het zich afspeelt.



Door de jaren heen is muziek dus voor mij een zeer belangrijke factor geworden in games. Ik ben daardoor zelfs in aanraking gekomen met genres waarin ik voorheen niet eens interesse had. Het belangrijkste aspect voor mij daarbij is dat de muziek een aanvulling is op het grafische. Wanneer dit goed wordt gebruikt kan het de emoties en sfeer van een spel zodanig benadrukken dat dit zorgt voor onvergetelijke momenten waar je jaren later nog steeds mooie herinneringen aan zal hebben!