Column: DOOM 3 was meer horror dan shooter

Resident Evil had als probleem de besturing, waarmee ik zo ontzettend aan het rommelen was, dat ik nooit de angst heb gevoeld die andere mensen wel voelden. Ik weet het, op een gegeven moment springt er een hond door het raam. Als dat het hoogtepunt is, kun je rustig tot de conclusie komen dat het een slechte game is. Ook Silent Hill kon mij niet echt bang maken, hoewel de sfeer wel fantastisch was. Maar het derde deel van de bekende reeks van id Software gaf mij knikkende knieën. Ik heb mij jarenlang afgevraagd waarom dit zo is. Het is niets minder dan een vrij eenvoudige shooter, maar waarom boezemde hij mij dan zoveel angst in? Ik probeer het uit te leggen.

Welkom op Mars

In DOOM 3 speel je als een soldaat waar de naam verder niet van genoemd wordt. Je moet de bewaking van een faciliteit versterken en reist mee met een onderzoeker die een aantal incidenten moet onderzoeken die op de planeet hebben plaatsgevonden en die wetenschappers het leven hebben gekost. In het begin loop je door de basis, terwijl je op zoek bent naar een wetenschapper. Je vindt deze arme man, die probeert uit te leggen dat er iemand is die experimenten uitvoert die etnisch onverantwoord zijn. Tijdens het vertellen wordt hij door iets geraakt en opeens sta je oog in oog met een monster, die rechtstreeks uit de hel is getrokken. Dit is waar de horror begint.

Het verhaal is erg eenvoudig. Je moet reizen door de basis op Mars en uiteindelijk reis je door naar de hel. Tijdens de reizen schiet je het ene monster na het andere af en ook dit is niet bepaald bijzonder en wat dat betreft stukken beter gedaan in DOOM uit 2016 en DOOM: Eternal. Waar de game zo enorm goed in is, is de sfeer: die is angstaanjagend.

Tijdens het spelen probeerde ik mij altijd voor te stellen hoe het zou zijn om te werken op Mars in deze fabriek. Niets was gemaakt voor het vermaak van de mens. De muren bestonden uit oneindig veel pijpleidingen. Waar deze er niet waren, hadden de muren een grauwe en emotieloze kleur. Overal is het net wat te donker. Schaduwen van draaiende ventilatoren draaien eentonig voor zich uit, waardoor je volledig gedesoriënteerd raakt. De grootste kracht van DOOM 3 is echter het geluid. Het is overal: dingen die door de pijpen gaan of monsters die in de buurt zijn, maar je weet niet waar.

Tijdens de game vind je computers en PDA's (Personal Digital Assistent) waar je op kon lezen wat iemand had opgeschreven. Geklaag over de wetenschappers die het werkend personeel behandelen als grof vuil of weddenschappen over het bedienen van een speelgoedwapen geven een leuk inzicht hoe het eraan toe gaat op deze basis. Voor nu is dit normaal, maar in die tijd had je dit soort bronnen van informatie bijna niet.

Een tijdje geleden

In 2001 werd tijdens een Apple-conferentie uit de doeken gedaan dat de nieuwe computers van deze inmiddels grote tech-gigant een nieuwe grafische kaart zouden krijgen met de naam GeForce 3. Dit was toen zeker nieuws. Om te laten zien wat een bron van brute rekenkracht deze GPU had, werd John Carmack het toneel op geroepen. John Carmack was de CEO van id Software en hij behoort tot de grondleggers van de FPS en liep absoluut voor op de rest als het kwam op multiplayer games. Deze man is misschien wel de belangrijkste ontwikkelaar geweest in de game-industrie zoals wij die nu kennen. Nu zat hij bij Steve Jobs om zijn nieuwste spel te laten zien: DOOM 3.

In tegenstelling tot alles wat id Software hiervoor had gemaakt, had DOOM 3 een narratief met cutscenes en zat je niet direct met je neus in de actie. In plaats van dat de game voor de rest uitliep, wat John Carmack met id Software altijd voor ogen had, liep deze reboot van de serie achter Half-Life aan. Half-Life was de eerste shooter die een verhaal probeerde te vertellen. De scores voor deze horror FPS was erg goed, maar voor een studio met de reputatie van id Software viel het allemaal misschien een beetje tegen.

De ontwikkelaars besloten dat de shooter belangrijk was, maar dat de horror vooraan moest komen te staan en dit deden ze zeer overtuigend.

Angst

Wat de ontwikkelaars goed hadden gezien, was hoe je angst in een game kan stoppen. In tegenstelling tot de grote open ruimtes die de eerste twee DOOM games hadden, werd nu gekozen voor een nogal claustrofobisch labyrint van smalle gangetjes, ventilatieschachten en kleine kamers vol vijanden. Ook waren de vijanden moeilijker te verslaan en konden ze je enorm laten schrikken. Persoonlijk vond ik dat er te veel jumpscares in de game zaten, maar sommige waren briljant.

Ik liep op een gegeven moment door een zoveelste ventilatieschacht en daar lag een skelet dat overduidelijk van iemand was die daar iets te lang had gezeten. Dit zag je wel vaker en ik liep er langs. Opeens hoorde ik een hoop gelach en schoot het skelet een paar meter naar rechts. Ik zat vastgeplakt aan het plafond en trok de game niet meer. Pas jaren later, toen ik hem op de Nintendo Switch had gekocht, heb ik hem volledig uitgespeeld.

Voor mij was DOOM 3 de eerste game die mij bang liet zijn. De donkere sfeer in combinatie met de bizarre lichteffecten werkte betoverend. Het gepiep en gekraak overal van allerlei substanties die door de buizen van het gebouw gingen zorgden ervoor dat ik altijd op mijn hoede was. DOOM 3 wist mij te raken op een manier waar veel moderne horror games niet in slagen. Ik was echt bang tijdens het spelen van de game.