Column: Mafia leerde mij dat games ook een goed verhaal kunnen hebben

In mijn kleine woning, naast mijn televisie, staat een vitrinekast of beter gezegd, een kast met glazen deuren. In die kast stop ik alles wat voor mij belangrijk is. De bovenste plank is een rij van prachtige boeken over de bezetting van het Nederlandse Koninkrijk van dr. Loe de Jong. Hij legt in 25 boeken de volledige oorlog uit vanuit het Nederlandse perspectief. De onderste plank liggen twee synthesizers, ooit gekregen van mijn broer. Voor hem afdankertjes, maar ze zien er lekker retro uit.

Maar het gaat mij om de middelste plank. Daar staat mijn collectie nerd-spulletjes. Alles wat ik heb dat met Lord of the Rings te maken heeft. De extended editions van The Lord of the Rings op DVD en dezelfde serie met The Hobbit erbij op Blu-Ray. Histories of Middle Earth zijn drie enorme pillen met allemaal informatie die ik nooit uit zal lezen. De zes originele Star Wars-films in Blu-Ray. De plank ligt vol. As ik dat allemaal opzij schuif, ligt daar in de achtergrond een totaal nietszeggend doosje die ik gewoon niet weg kan doen.

Het is een klein vierkant doosje, zoals je vroeger er zoveel van zag liggen in de Free Record Shop of Van Leest. Het is echter geen muziek. Het zijn de drie discs waarmee je Mafia kunt installeren op de PC. Ik heb nog wel een paar andere fysieke games, maar die heb ik alleen maar bewaard vanwege de mooie doosjes. Mafia heeft geen mooi doosje, maar ik kan er simpelweg geen afscheid van nemen.

Het slaat nergens op. Ik kan het niet eens gebruiken om te installeren. Ik heb geen DVD-rom-speler meer in mijn computer zitten en weet daarom niet zo heel goed wat ik met deze fysieke kopie moet. Ik kan hem niet weg doen, omdat ik het simpelweg niet wil. Ook ik ben soms gevoelig voor nostalgie.

Een game met een goed en soort van realistisch verhaal

In die tijd waren games anders. Games werden hoofdzakelijk gemaakt voor de actie en soms ging dat samen met een redelijk verhaal. Een goed voorbeeld is Half-Life, die zijn verhaal liet vertellen door iemand die niets zei, maar wel steeds interactie had met de spelwereld. Het verhaal was meer dan redelijk, maar wel een typisch verhaal wat je in games tegen kon komen.

Metal Gear Solid had qua verhaal het tegengestelde. De gameplay was zeer goed, de game was voor die tijd zeer mooi gemaakt en het verhaal was meer dan redelijk. Het had echter een enorme Japanse blauwdruk, wat je wel vaker in die tijd zag. Je werd overladen met enorme bakken tekst die een verhaal uit de grond stampte waarvan het leek alsof het allemaal uit de losse pols geschreven was. Het leek iets weg te hebben van het heffingsbeleid van Donald Trump.

Voordat ik mensen boos maak, wil ik toch even uitleggen wat ik bedoel. Voor mijn gevoel had Metal Gear Solid een vertelling waarbij je voor de helft van de game gesprekjes aan het luisteren/lezen was tussen allerlei personages en dat verhaal ging van de hak op de tak. Het was volstrekt onvoorspelbaar, wat veel mensen zien als plot twists, maar dat was het simpelweg niet. Voor plot twists heb je namelijk een solide basis nodig en die had die game niet. Op het ene moment was die persoon een vijand, dan weer niet, dan weer wel, dan weer niet, oh wacht even, toch wel. Dan moest je hem verslaan en kwam er toen achter dat hij wel degelijk goed was, maar hij was nog niet dood dus je moest hem nog een keer verslaan en ga zo maar door. Games bestonden vrij vaak uit dat soort verhalen.

En toen was daar Mafia. Mafia zal niet de eerste game zijn geweest die werkelijk een heel consistent verhaal wilde vertellen, maar hij deed dit buitengewoon goed. Dat niet alleen. Hij deed het zonder fantasiemonsters of rare paranormale fenomenen. Ik moet zeggen dat het hoofdpersonage wel een krankzinnig koelbloedige moordenaar was, maar je moet wat te schieten hebben in een game. Het verhaal verder was niet gebaseerd op iets wat niet bestond.

Een virtuele opera (met spoilers)

In de game speel je als Tommy Angelo, een taxichauffeur die tijdens zijn dienst wordt overvallen door ene Pauli en Sam, die hem dwingen om de politie te ontvluchten. Als dit is gelukt zien zij dat Tommy een slechte automobilist is en daarmee een uitstekende chauffeur om criminelen snel weg te krijgen. Ze nodigen hem dan ook uit om langs te komen bij de eetzaak van Don Salieri.

Op dat moment is het al duidelijk. Tommy zit vast. Nee is geen optie. In eerst instantie lukt het hem nog wel vriendelijk het aanbod af te slaan, maar zodra hij in de problemen komt door de rivaal van de Salieri's, duwt hem dit recht in armen van de Don. Je weet meteen dat er geen weg terug meer is. Het is als een tatoeage. Als je het hebt, dan is de dood de enige manier om ervanaf te komen.

Voor het grote deel van het verhaal levert het Tommy veel moois. Hij heeft geen tekort aan knaken en stapt in het huwelijksbootje met de dochter van de kok waar Don Salieri altijd eet. Met veel plezier komt hij steeds vaster te zitten in het web van de mafia.

Je merkt dit op het moment dat er van je wordt verwacht dat jij de boekhouder liquideert. Met deze man heb je een vriendschap opgebouwd, maar nu wordt van je verwacht dat je die vriendschap zeer gewelddadig beëindigd. Tommy moet opschieten, want hij hij is al op het vliegveld en zijn vlucht heeft geen vertraging. Werken in de georganiseerde misdaad is simpelweg geen optie meer voor hem. Don Salieri ziet dit als verraad en daar houdt hij niet zo van.

Wat ooit een droomhuwelijk tussen Tommy en Don Salieri bleek, blijkt vooral een soort sadomasochistische relatie, waarbij de protagonist overduidelijk de slaaf is die in een kooitje wordt gestopt tot hij moet dansen voor de meester. Het gaat helemaal fout op het moment dat hij en een vriend een bankoverval plegen zonder dat Don Salieri hier vanaf weet, om zo zelf wat meer geld over te houden.

Het is meteen klaar. Al het werk wat jij hebt gedaan voor de Don is vergeten. Er wordt een poster uitgeprint met de foto en de naam van Tommy erop en een bedrag eronder. Er wordt op je gejaagd en er zit niets anders op dan te vluchten.

In Mafia 2 zie je hoe het afloopt met Tommy, wanneer jij ongeveer twintig jaar na het eerste deel als hoofdpersonage van die game naar het huis van Tommy rijdt en hem met een shotgun veranderd in een zeef. De mafia zal er altijd zijn en je zult nooit kunnen ontsnappen.

De perfecte gangstergame met het perfecte gangsterverhaal

Na de eerste Mafia is er naar mijn mening nooit meer echt een game geweest over de georganiseerde misdaad die op deze manier het verhaal wist te vertellen. Natuurlijk heb je Grand Theft Auto en vooral Grand Theft Auto IV heeft een zeer goed en grimmig verhaal, wat absoluut de moeite waard is om te spelen, maar qua vertelling komt het niet in de buurt van Mafia.

Ruim twintig jaar na het origineel kwam Mafia: Definitive Edition uit. Het zou een herbeleving van een klassieker moeten zijn en hij werd redelijk positief onthaald. Toch haalt hij het totaal niet bij het origineel. Het lijkt wel alsof ze het volledige verhaal door elkaar hebben gehusseld, waardoor hier en daar wat inconsistenties zijn ontstaan.

Ik moet echter toegeven dat dit waarschijnlijk mijn eigen fout is. Het is alweer 25 jaar geleden dat ik Mafia heb gespeeld en veel details weet ik niet meer. Het was misschien allemaal niet zo goed als ik toen dacht. Toen had die game bij mij een impact, maar inmiddels is het niet de enige game meer die dit goed omgaat met het vertellen van zijn verhaal.

Red Dead Redemption en zijn vervolg zijn op zijn minst net zo goed in de vertelling en als je het hebt over een perfecte vertelling, dan zijn de Uncharted-serie en The Last of Us niet weg te denken uit het lijstje. Er zijn er zo nog heel wat meer. Maar voor mij begon het allemaal met Mafia. De eerste game met echt een goed consistent en geloofwaardig verhaal.