Column: Waarom ik Subnautica zo goed vind

Op televisie wordt vaak genoeg gezegd dat angst is een slechte raadgever is. Zeker bij College Tour-achtige programma’s, waar succesvolle mensen gaan vertellen waarom ze zo succesvol zijn, wordt deze tegeltjeswijsheid nog weleens verteld. Ik ben het er pertinent niet mee eens. Angst is een buitengewoon handig mechanisme. Het kan alleen in een vrije val raken. Soms wordt de angst zo groot, dat je in paniek schiet, hyperventileert en een gevaar kan vormen voor jezelf en anderen. Wanneer de angst jouw dagelijks leven gaat beïnvloeden, wordt het een fobie genoemd. Ik heb dit bijvoorbeeld met prikken. Ik schiet zo in paniek, dat ik niet meer in staat ben rationeel te denken. Met een bloedprik ben ik een afschuwelijke patiënt. Twee verplegers moeten ervoor zorgen dat mijn arm niet beweegt en ik moet alles op alles zetten om ze het niet onmogelijk te maken. Bij een operatie heeft ooit de anesthesist, godzijdank bestaan deze mensen, mij keihard gezegd dat ze niet kunnen opereren als ik niet meewerk met het inbrengen van een infuus. Doordat ik steeds mijn arm wegtrok, ik deed dit niet bewust, konden ze niets doen.

Ik woon in Zoetermeer. In het noorden van Zoetermeer ligt een typische door mensen gemaakt plasje water dat het Noord-Aa wordt genoemd. Het water is er altijd donker en troebel. Er ligt een strand aan en je kunt zwemmen in deze mega badkuip. Toen ik kind was ging ik er vaak heen. Regelmatig probeerde ik zover mogelijk de Noord-Aa op te zwemmen. Het water was altijd koud, maar als je maar snel het water in springt, dan voel je dat niet meer. Twintig meter in het meer kwam het water tot aan mijn buik en was je bij de eerste ballenlijn. Na ongeveer 30 meter kwam het water tot het borstbeen. Dan ging je onder de tweede door en moest je gaan zwemmen naar de derde en laatste ballenlijn. Wanneer je onder deze lijn door zwom kwam je in gevaarlijk terrein. Hoe dieper het water hoe kouder het wordt en koud water kan kramp veroorzaken. En als je kramp krijgt, wordt zwemmen bijna onmogelijk. Regelmatig verdrinken er zwemmers vanwege deze reden. Water blijft verraderlijk.

Hier kwam het moment waar ik het over wil hebben. Iedere keer probeerde ik na de derde ballenlijn te kijken hoe diep het was. Het water van het meer was troebel en ik zag de bodem niet, dus je moest voelen. Ik stopte met zwemmen en liet mij naar de bodem zakken. Die bodem heb ik nooit bereikt. Het leek wel oneindig diep. In volle paniek zwom ik dan omhoog en heel snel weer terug naar het strand. Ik heb nooit geweten hoe diep het daar precies was, maar het zal niet veel dieper dan drie meter geweest zijn.

De angst voor diep water heet thalassofobie. Ik moet zeggen dat het bij mij geen echte fobie was, zoals bij bloedprikken, maar ik krijg tot de dag van vandaag een ongemakkelijk gevoel als ik kijk naar foto’s van grote stukken onder water. Zeker als er een schip in de buurt is of wanneer er een gezonken schip te zien is, voel ik mij heel ongemakkelijk. In Turkije heb ik regelmatig gesnorkeld en kwam dit gevoel terug. Ik kwam er alleen achter dat ik er meer een kik van kreeg dan dat ik er bang voor was.

De game Subnautica speelt heel erg in op dit gevoel. In deze game crasht jouw ruimteschip op een planeet met alleen maar water. Grotendeels is de bodem erg diep, maar je weet net te crashen op een plek waar het redelijk ondiep is. Een soort eiland onder water. Waar je begint is het water niet dieper dan vijftien meter. Je kunt alles om je heen zien. Maar al snel zul je, om verder te gaan in het spel verder moeten zwemmen en kom je op steeds diepere plekken.

Steeds dieper onder water, het onbekende tegemoet. Het begint overdag als het licht is, maar al snel is het ook donker. Alle onderwaterplanten en vissen geven licht en je krijgt daarmee een prachtige, maar vijandige spelwereld. Na ongeveer een uur rond gezwommen te hebben in deze baken van veiligheid, zul je toch verder moeten en zwem je naar diepere plekken, ongeveer vijftig meter diep. Boven je zie je het wateroppervlak goed. Vissen zwemmen overal en er is nog niet een groot gevaar waar je op moet letten. Dat komt nog wel. Ook hier wordt al snel van je verwacht dat je verder gaat zwemmen. Nog dieper. Tot ongeveer driehonderd meter. In deze diepte merk je dat alles stukken donkerder is en dat je afhankelijk bent van het licht van de flora en fauna om je heen. Alleen overdag zie je nog wel de golven heel klein van het wateroppervlak, maar in de nacht is het stikdonker. Je zwemt door en opeens is er een afgrond. De diepte in. Je ziet de bodem niet. Het heeft bij mij wel een tijdje geduurd voordat ik uiteindelijk die diepte in zwom.

Uiteindelijk zul je kilometers diep moeten duiken om het spel uit te kunnen spelen en kom je in een spelwereld die je, als je begint aan het spel, niet voor mogelijk houdt dat dit allemaal onder je bevindt. Een gigantische zee tunnel die de ‘lost rivers’ wordt genoemd zit op ongeveer anderhalve kilometer diepte. Overal zijn er roofdieren die een lekkere snack niet uit de weg gaan en dus ben je overal op je hoede. De makers van Subnautica hebben op een heel subtiele manier laten zien hoe angst omgezet wordt naar nieuwsgierigheid. Dat is ook het mooie van games. In het echt zullen niet veel mensen zo gek zijn om zichzelf in een duikpak te wurmen en dan een krappe tunnel in te zwemmen. Het risico als je dit in een game doet is dat het personage waar je mee speelt geen lucht meer krijgt, doodgaat en je het vervolgens opnieuw moet proberen.

In totaal heb ik Subnautica bijna tweehonderd uur gespeeld. Dan tel ik wel de twee Subnautica-games bij elkaar op. Ik blijf het prachtig vinden hoe een game erin slaagt op een creatieve manier zo om te gaan met angst en nieuwsgierigheid naar wat er verder is. Verder is de spelwereld mooie vormgegeven en vooral de eerste Subnautica heeft een interessant verhaal.
Komende zomer ga ik naar Griekenland en komen we langs een plek waar ooit een stad gebouwd is die nu onder water staat. Het water is daar helder en ik kan de bodem zien, dus ik hoef niet eerst met mijn teen te voelen hoe diep het is.